تحلیل واحدهای اکوسیستمی جنگل های جوزک- درکش خراسان شمالی در ارتباط با شرایط فیزیوگرافی و خاک رویشگاه

به منظور تحلیل واحدهای اکولوژیک گیاهی و ارتباط آن با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک و شرایط فیزیوگرافی، مساحت تقریبی220 هکتار از جنگل های حفاظت شده جوزک-درکش در استان خراسان شمالی مورد بررسی قرار گرفت. شمار 55 قطعه نمونه با روش نمونه برداری تصادفی - سیستماتیک و با سطح نمونه 400 مترمربع (20*20 متر) برای برآورد درصد پوشش درختی و درختچه ای و 9 میکروپلات 2*2 متری برای ثبت پوشش علفی و زادآوری بکار گرفته شد. در هر قطعه نمونه، درصد تاج پوشش گونه ها به همراه خصوصیات توپوگرافی (جهت، شیب، ارتفاع از سطح دریا) رویشگاه ثبت گردید. مطالعه پوشش گیاهی بر اساس روش براون-بلانکه انجام شد. در رابطه با عوامل فیزیوگرافی زادآوری طبیعی و شاخص های تنوع زیستی مورد بررسی قرار گرفت. بیشترین زادآوری مربوط به querecus castaneifolia و prunus divaricata در طبقه ارتفاعی پایین (1600-1400)، acer cappadocicum در طبقه ارتفاعی میانی (1800-1600) و شیب های میانی50-20 درصد بوده است. در بررسی تنوع زیستی گیاهی نیز بیشترین مقدار شاخص تنوع سیمپسون و غنای گونه ای مارگالف در طبقه ارتفاعی 1600-1400 و کمترین آن در طبقه ارتفاعی 2000-1800 مشاهده گردید. همچنین بیشترین مقدار شاخص تنوع سیمپسون در جهت های شرقی و کمترین آن در جهت های شمالی مشاهده شد. در ارتباط با عامل شیب نیز تفاوت معنی داری بین شاخص های تنوع زیستی مشاهده نشد. گروه های اکولوژیک گیاهی نیز با استخراج داده های عناصر رویشی به روش های تحلیل دوطرفه گونه های شاخص (twinspan) و رسته بندی (dca) شناسایی و تفکیک شدند. حاصل نتایج، شکل گیری پنج گروه اکولوژیک با گونه های شاخص cotoneaster integeryma- tanacetum coccineum (a)، fraxinus excelsior-phlomis sp (b)، prunus divaricata- echiinops ritrodes- bromus danthoniae (c)، sorbus torminalis- festuca ovina (d) و acer laetum- scrophularia vernalis (e) بوده است. ویژگی های خاکی شامل اسیدیته، هدایت الکتریکی، درصد ماده آلی، درصد نیتروژن، وزن مخصوص ظاهری، بافت خاک، فسفر قابل جذب، پتاسیم و نسبت کربن به نیتروژن (در عمق های 10 – 0، 20 – 10 و 30 – 20 سانتی متری) در محیط آزمایشگاه مورد اندازه گیری قرار گرفت. شاخص های تنوع زیستی گیاهی در سطح گروه گونه های اکولوژیک و خاک بررسی گردید و شاخص تنوع سیمپسون به عنوان مهمترین شاخص شناخته شد، که با اسیدیته خاک دارای همبستگی منفی و با ماده آلی و پتاسیم خاک همبستگی مثبت نشان داده است. با بهره گیری از تجزیه pca میزان همبستگی و پراکنش هر گروه اکولوژیک و متغیرهای محیطی به طور جداگانه نسبت به محور اول و دوم بررسی شد. طوری که گروه های دوم، چهارم و پنجم بیشترین همبستگی را با محور اول و گروه های اول و سوم بیشترین همبستگی را با محور دوم داشتند. ماده آلی، فسفر، نیتروژن، پتاسیم و اسیدیته خاک موثرترین فاکتورها در افتراق گروه گونه های اکولوژیک و گسترش جوامع گیاهی منطقه مورد مطالعه بودند.